DİZ PROBLEMLERİ

Osteoartrit 
Osteoartrit (OA) bilinen en eski romatolojik hastalıktır. Osteoartritin radyolojik bulgularına, 65 yaşın üzerindeki kişilerin çoğunda, 75 yaş üzerindekilerin ise %80’inde rastlanır. Sırasıyla en sık dizler, eller ve kalçalar tutulur. İngiltere’de yapılan bir çalışmada, çalışan erkeklerin %2.8’inin, kadınların ise %1.3’ünün osteoartrit ile ilgili sorunlar nedeniyle emekli olmak zorunda kaldıkları ve yılda 4-7 milyon iş gününün ise OA veya birlikte olduğu durumlar sebebiyle kaybedildiği gösterilmiştir. Osteoartrit patogenezinde genetik yatkınlık, travma, inflamasyon, biyokimyasal, metabolik, çevresel etkenler ve biyomekanik etkenlerin varlığından söz edilmektedir. OA’li hastalar en sık olarak, eklemlerde katılık, instabilite ve fonksiyon kaybından yakınmaktadırlar. Toplumsal sağlık taramalarında OA’in önemli bir sağlıkk sorunu olarak, uzun süreli özürlülük nedeni olduğu görülmektedir. Diz osteoartriti, sandalyeye oturup-kalkma, merdiven çıkma, çömelme, ayağa kalkma ve yürüme gibi aktivitelerde sorun yarattığı için kısmi engeliliğe yol açar. Osteoartritte, oluşmuş olan yapısal değişiklikleri geri döndüren ve hastalığa kür eden bir tedavi olmamasına karşın hastaya yönelik olarak planlanan tedavi ile hastanın ağrıları giderilebilir, eklem fonksiyonları düzeltilebilir veya korunabilir ve fonksiyonel kayıpları sınırlabilir. Osteoartritte tedavinin amaçları ağrınınn ve diğer semptomların kontrolü, fonksiyonların iyileştirilmesi, hayat kalitesinin arttırılması ve mümkünse tedaviye bağlı yan etkilerin azaltılması şeklinde özetlenebilir.
Menisküs nedir ?
 Diz ekleminde femur(uyluk) ve tibia(kaval) kemikleri arasında bulunan yarım ay şeklindeki fibrokartilaj yapıdaki yastıkçıklara menisküs denir.Her dizde iç ve dış yerleşimli olmak üzere iki adet menisküs bulunur.Menisküsler diz eklem yüzeyinin yaklaşık üçte ikisini örter.Menisküsün görevi üzerine düşen yükü absorbe etmek , stabilizasyonu ve yük aktarımını sağlamaktır.
Menisküs yaralanmaları nasıl oluşur ?
Menisküs yaralanmaları oluşum mekanizması genç ve yaşlı hastalarda farklılık göstermektedir. Genç hastalarda genellikle travmalar sonucu oluşurken yaşlı hastalarda dejenerasyona bağlı oluşmaktadır. Yaralanma genellikle dizde oluşan rotasyonel hareketler yada ani durma hareketleri sonucu olur.Spor yaralanmalarında sıklıkla karşılaşılan menisküs yırtıklarına kıkırdak ve bağ yaralanmalarıda dahil olabillir.
Menisküs yırtığı belirtileri nelerdir?
 Ağrı: Menisküs yırtıklarında en önemli semptom şiddetli ağrıdır.Genellikle merdiven inip çıkarken yada diz büküldüğünde ağrı artar.Ağrının hangi hareketlerde olduğu yırtığın menisküs üzerindeki yerine bağlıdır.
Şişlik: Yaralanmaya bağlı sıvı artışı olduğu için dizde şişlik ve dolgunluk hissi oluşur.
Kilitlenme: Yırtılan menisküs parçasının eklem aralığına sıkışması sonucu dizde kilitlenme oluşur.Genellikle bükülen diz klitlenir ve bir süre açılmaz.
Menisküs Yaralanmalarında Tanı ve Değerlendirme
Hastanın yaralanma öyküsü ve şikayetleri değerlendirilir.Fiziki muayenede özel menisküs testleri(mcmurray,apley) ile tanı konulabilir.Menisküs yaralanmalarına genellikle bağ ve kıkırdak yaralanmaları da eşlik ettiği için bu dokulara yönelik değerlendirme yöntemleride uygulanır.Kesin ve ayrıntılı sonuç için MRI görüntüleme ve artroskopi yöntemleri uygulanabilir.
Menisküs yaralanmalarında hangi tedavi yöntemleri uygulanır?
Menisküs yapılarında kan damarı yoktur ve difüzyonla beslenirler.Bu sebeple dokunun kendini tamir yeteneği zordur.Bu yüzden öncelikle cerrahiye ihtiyaç olup olmadığı belirlenir.Cerrahiye gerek varsa cerrahi öncesi ve sonrası rehabilitasyon protokolleri uygulanır.Ameliyatlarda genellikle artroskopi (kapalı) yöntemi kullanılır.Fizik tedavi yöntemleri olarak manuel terapi , germe ve kuvvetlendirme egzesizleri , stabilizasyon egzersizleri uygulanır.Doku iyileşmesini hızlandırıcı ve semptomları azaltıcı elektroterapi uygulamaları da tedavide kullanılır.
 Ön Çapraz Bağ nedir?
 Ön çapraz bağ diz ekleminin ortasında ve içinde bulunan, birbirini çaprazlayan iki bağdan biridir. Ön çapraz bağ tibianın (kaval kemiği) femura (uyluk kemiği) göre öne doğru hareketini sınırlandırıp dizde rotasyonel yani dönme hareketini kısıtlayarak dizin stabilizasyonunu sağlayan en önemli yapılardan biridir. Ön çapraz bağ yaralanması dizde en çok rastlanan bağ yaralanmasıdır.
Ön çapraz bağ yaralanması nasıl oluşur ?
Ön çapraz bağ yaralanmaları en sık ani durma ve yön değiştirme, atlama ve yere iniş, dize dışardan alınan darbeler sonucu oluşur.Örneğin futbolda dize yandan alınan darbe, basketbolda sıçrama sonrası yere düşüşte, yokuş aşağı yapılan kayak gibi durumlarda çok sık karşılaşılır. Ön çapraz bağ yaralanması meydana geldiğinde dizde ‘pop’ sesi duyulabilir. Bu ses sonrası dizde yoğun ödem, şişme ve denge kaybı oluşur.
Ön çapraz bağ yaralanmaları 3 sınıfa ayrılır. Grade 1,2,3 olarak tanımlanır.
Grade 1: Ön çapraz bağda kopma ya da yırtık yoktur. Bağda olması gerekenden daha fazla bir esneme meydana gelmiştir.
Grade 2: Ön çapraz bağda kısmi yırtık vardır fakat bağ bütünlüğü tamamen bozulmamıştır.
Grade 3: Ön çapraz bağ tamamen kopmuştur. Bağ bütünlüğü bozulmuştur.
Ön çapraz bağ yaralanması belirtileri nelerdir ?
 Yaralanma sırasında dizden gelen ‘pop’ sesi
Şiddetli ağrı ve aktiviteye devam edememe
Hızlı şişme ve ödem oluşumu
Eklem hareketinde kayıp
Denge hissi kaybı
Risk Faktörleri
Uygun olmayan ayakkabı kullanımı
Bakımı yapılmamış spor malzemesi kullanımı
Suni çim üzerinde yapılan egzersiz
Uygun olmayan koşullarda yapılan egzersiz
Tanı ve Değerlendirme
Hastanın şikayetleri ve yaralanmanın hikayesi değerlendirilir. Diz ekleminde oluşan yaralanmada yaralanmaya eşlik eden bazı yapılarda bulunabilir. İlk olarak dizin kapsamlı fiziksel muayenesi yapılır. Ön çapraz bağ ve diğer yapılar özel testlerle değerlendirilir. Ödem, ağrı ve diz hareketleri değerlendirilir. Kesin tanı için x-ray ve mr görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Ön Çapraz Bağ Yaralanması Sonrası Tedavi 
Cerrahi gerektirmeyen yaralanmalarda rehabilitasyon sürecine başlanmalıdır. Tedavide kuvvetlendirme, germe , stabilizasyon, propriyoseptif girdiyi artırma çalışmaları yer almalıdır.Yaralanmaya özel manuel terapi teknikleri uygulanır. Ödem ve ağrının azaltılması, diz ekleminin stabilitesinin ve normal eklem hareketinin sağlanması hedeflenir.
Cerrahi gereken hastalarda ise ameliyat öncesi ve sonrası özel ön çapraz bağ rehabilitasyon protokolü uygulanmalıdır. Amaç kişiyi en kısa sürede günlük yaşantısına ve eski egzersiz kapasitesine geri döndürmektir.